تدوين مدل مفهومي تقرب به خدا؛ بر اساس انديشه علامه طباطبائي و اعتباريابي آن
سال يازدهم، شماره سوم، پياپي 43، پاييز 1397
عباس آینه‌چی / دانشجوی دکتری روان‌شناسی مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خمینی ره، قم، ایران ab.ayenehchi@yahoo.com
مسعود جان‌بزرگی / استاد گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران psychjan@gmail.com
سیدمحمد غروی / استاد گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران
دريافت: 28/02/1397 - پذيرش: 03/07/1397
چکیده
مفهوم‌پردازی مفاهیم دینی، زمینه‌ساز کاربست آنها در سطوح مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی است. هدف این پژوهش، تدوین مدل مفهومی تقرب به خدا، بر اساس اندیشة علامه طباطبائی و اعتباریابی آن است. روش این پژوهش بنیادی، در بخش تدوین مدل، توصیفی ـ تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی و در بخش اعتباریابی، به روش دلفی با استفاده از دو ضریب نسبت روایی و شاخص روایی محتوا است. با تأمل در واژه‌شناسی «تقرب» و واکاوی آن در اندیشة علامه طباطبائی، سه مؤلفة پویش تدریجی، انتخاب تعالی‌جویانه و برنامه‌مندی و هشت زیرمؤلفة آگاهی‌افزایی، رغبت‌پالایی، وحدت‌بخشی، عمل‌گرایی، انتخاب هدف متعالی، مسیریابی، هشیاری و پایبندی شناسایی شد. بر اساس این مؤلفه‌ها، تقرب به خدا پویشی تدریجی است که نفس با انتخاب هدف متعالی قرب خداوند و مسیر عبودیت، به تنظیم باورها، عواطف، انگیزه‌ها و رفتارهای خود پرداخته، با هشیاری و پایبندی به قوانین الهی، به تدریج مراتب کمال را کسب می‌کند. بنابراین، می‌توان گفت: آموزه‌های دینی ظرفیت تبیین روان‌شناختی و طراحی مدل مفهومی را دارند و از این بستر، می‌توان باب گفت‌وگو برای کاربست مفاهیم دینی در سلامت فردی و اجتماعی را فراهم آورد.
کلیدواژه‌ها: مدل مفهومی، تقرب به خدا، علامه طباطبائی، اعتباریابی.
