اقبال لاهوری و شیوۀ موجه‌سازی دین و باورهای دینی در عصر جدید
حسنعلي سلمانيان / استاديار گروه معارف دانشگاه گلستان salmanian2@gmail.com
دريافت: 28/01/1399 ـ پذيرش: 19/06/1399
چکيده
اقبال لاهوری یکی از اندیشمندان دورۀ معاصر و از پیشگامانی است که با توجه به الزامات عصر جدید، راه‌های سنتی را در دفاع از دین ناکافی، بلکه مضر می‌دانست. او تلاش کرد ضرورت و درستی آموزه‌های دین را به شیوه‌ای نو، موجه و پذیرفتنی کند. این تحقیق که به شیوۀ توصیفی ـ انتقادی صورت‌بندی شده است، نخست خرده‌گیری‌های اقبال بر فلسفه، کلام و عرفان اسلامی را تبیین نموده و آن‌گاه بعد از بیان طرح اقبال، آن را نقد کرده است. در طرح ابداعی اقبال، به‌منظور دفاع از دین، ابتدا باید علوم تجربی را به‌کار گرفت. آن‌گاه «تجربۀ دینی» را به خدمت درآورد و سپس به مباحث اجتماعی دین توجه کرد. نتایج تحقیق نشان داد که توجه اقبال به دانش تجربی و ضرورت استفاده از آن در کلام، پذیرفتنی و بایسته است؛ اما سخن او دربارۀ کنار نهادن فلسفه و کلام سنتی، صحیح نیست.
كليدواژه‌ها: اقبال لاهوری، دین، کلام، فلسفه، عرفان، تجربه، تجربۀ دینی.
