چيستي تأويل عرفاني قرآن و نسبت آن با تأويل فني
محمدحسين گيلان‌پور / دکتري عرفان اسلامي جامعة المصطفي العالميه و پژوهشگر دائرة‌المعارف علوم عقلي اسلامي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره gilanpoormh@gmail.com
دريافت: 28/05/1399 - پذيرش: 08/07/ 1399
چکيده
عالمان و محققان ديني دربارة شرح و تفسير «تأويل قرآن» سخنان مختلفي بيان کرده و اصطلاحات متنوعي را پديد آورده‌اند. در عرف عرفان و لسان انديشمندان، به‌طور رايج فهم و شرح آيات الهي به وسيلة عارفان، «تأويل» نام گرفته است که با ذوق خاص و ارائة مفاهيم ويژه همراه است. بررسي تأويل قرآن نزد عرفا و اينکه چرا فهم خود را فهم تأويل مي‌دانند، تابع تبيين مباني معرفتي و هستي‌شناختي عرفاني است که آثار ابن‌عربي و پيروان او بهترين منبع اين بررسي است. در ديدگاه ابن‌عربي، فهم و شناخت هر حقيقتي، از جمله فهم تأويل و حقيقت قرآن، تنها وقتي حاصل مي‌شود که مبادي ادراک قلب حقيقي انسان از راه تصفية باطن گشوده شود و محل دريافت تجليات ذاتي و اسمائي گردد. اين نوع اخذ علم، خصوصيت اصلي و فصل مميز معارف عرفاني است و راه بديلي ندارد. در قبال اين ادعا، راه بديلي با عنوان تأويل فني قرآن طرح شده است که اين مقاله به نقد آن اشاره دارد.
کليدواژه‌ها: تأويل عرفاني قرآن، تأويل فني، بطن قرآن، ظاهر قرآن، شهود عرفاني، تنزيل قرآن، طهارت، ابن‌عربي.
