بيع‌العينه: بررسي فقهي و كاربرد آن در اختيار معامله تبعي و اوراق تورق
سال دهم، شماره دوم، پياپي 20، بهار و تابستان 1398
علی معصومی‌نیا / دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی masuminia_ali@yahoo.com
دريافت: 20/02/1398 ـ پذيرش: 26/06/1398
چکيده
«بیع‌العینه» به‌معنای خرید نقدی و فروش نسیه به فروشنده و بعکس برای تأمین نقدینگی است. در اين مقاله با استفاده از روش تحليلي، به بررسي حكم بيع‌العينه و امكان استفاده از آن براي تصحيح اختيار معامله تبعي و تورق در بازار سرمايه پرداختيم. با بررسي روايات بیع‌العینه مي‌توان به این نتیجه رسيد که اگر انجام معاملة دوم در اول، شرط شود و تمامی ریسک‌ها متوجه خریدار شود، چنين معامله‌اي صحيح نبوده و مصداق رباست. هرچند رعايت اين دو شرط موجب صحت بيع‌العينه مي‌شود، ولي امكان تحقق اين شرايط در معاملات فردی معمولاً ممكن نيست؛ اما در مورد معاملات بانکی و بازار سرمایه که تمامی قیود و شرایط از ابتدا مشخص می‌‌شود و امکان تخلف از آن وجود ندارد، تحقق اين شرايط تقریباً ناممکن است. يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد كه اگر اختيار معامله تبعي در مورد عین شخصی باشد، مصداق بیع‌العینه ممنوع بوده و مجاز نيست؛ اما اگر در قالب کلی صورت پذیرد، صحيح بوده و سبب تقویت بخش واقعی اقتصاد خواهد شد. همچنين، تورق فردی، برخلاف تورق بانکی، معمولاً واجد شرایط صحت است. البته تحقق صحيح اين دو نوع قرارداد مشروط به ايجاد ساختار متناسب بازار سرمايه اسلامي و جلوگيري از بورس‌بازي است.
كليدواژه‌ها: بيع‌العينه، اختيار معامله تبعي، تورق، ساختار بازار سرمایه اسلامی.
طبقه‌بندي JEL: G13, G28, O16, P4.
