بررسی تطبیقی هدف مصرف‌کننده در اقتصاد اسلامی و اقتصاد متعارف
* مصطفي ابوطالب‌دخت شوركي / دانشجوي دكتراي فلسفة اقتصاد اسلامي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني mostafa_abutaleb2000@yahoo.com
محمدجمال خليليان اشكذري / دانشيار گروه اقتصاد، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني m_khalil411@yahoo.com
محمدجواد توكلي / دانشيار گروه اقتصاد، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني tavakoli@iki.ac.ir
دريافت: 25/12/1398 ـ پذيرش: 20/06/1399
چکيده
در اقتصاد متعارف به طور معمول، بیشینه‌سازي مطلوبیت به عنوان هدف مصرف‌کننده معرفی می‌گردد؛ مطلوبیتی که به هر معنایی استعمال گردد، مبتنی بر لذت دنیوی، به‌ویژه مادی است. در اقتصاد اسلامی نیز با توسعه در مفهوم و محدوده لذت، بیشینه‌سازی مطلوبیت گسترده، شامل مجموع لذت‌های مادی و معنوی در دنیا وآخرت، به عنوان هدف مصرف‌کننده تلقی شده است. در اين مقاله، با استفاده از روش تحليلي به بررسي هدف مصرف‌کننده در اقتصاد اسلامي و اقتضائات آن مي‌پردازيم. بنا به فرضيه مقاله، هدف مصرف‌كننده در اقتصاد اسلامي، بيشينه‌كردن مطلوبيت اخروي، همراه با حد معقول مطلوبيت دنيوي است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش، پذيرش بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده، به‌عنوان هدف مصرف‌كننده در اقتصاد اسلامي، مستلزم تعديل بهره‌مندي از لذت‌هاي مادي و گذر از عقلانيت ابزاري است. بيشينه‌كردن تابع مطلوبیت دنیوی، به تنهایی و با نادیده‌گرفتن تابع مطلوبیت اخروي، نه‌تنها موجب بیشینه‌سازی مطلوبيت گسترده نمي‌شود؛ بلکه باعث کمینه‌سازی آن نيز می‌شود؛ زیرا شرط تحصیل لذایذ عمیق، گسترده و جاودانه جهان آخرت و نیز لذت‌های معنوی دنیوی، تعدیل به معنای چشم‌پوشی از برخی موارد لذایذ آنی و زودگذر مادیِ دنیوی می‌باشد. افزون بر آنكه عقلانیت ابزاری نمي‌تواند زمينه‌ساز بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده شود. ازاين‌رو، بيشينه‌سازي مطلوبيت گسترده مستلزم تعدیل لذت‌های مادی می‌باشد.
کلیدواژه‌ها: هدف مصرف‌کننده، اقتصاد اسلامی، اقتصاد متعارف، لذت، لذت‌گرایی.
