دلالت آية «فيء» بر قاعدة فقهي نفي تداول ثروت
سال چهارم، شماره اول، پياپي هفتم، پاييز و زمستان 1391، ص 143 ـ 164
Ma'rifat-e Eghtesadi-e Islami, Vol.4. No.1, Spring & Summer 2012-13
سيد‌مهدي معلّمي*
چکيده
آيه 24 سوره حشر، معروف به آيه في، يكي از قوي ترين مستندات قرآني در زمينه توازن اقتصادي است. اين مقاله با استفاده از روش توصيفي-تحليلي به بررسي ميزان دلالت آيه بر نفي تداول ثروت مي‌پردازد. فرضيه مقاله آن است كه اين آيه زمينه استخراج يك قاعده كلي را فراهم مي‌آورد كه گستره آن تمامي فعاليت‌هاي اقتصادي را در بر مي‌گيرد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه با توجه به سياق آيه فيء و آرايه¬هاي ادبي به کار رفته در آن، مي‌توان با الغاء خصوصيت و تنقيح مناط، محتواي آيه را از فيء به تمامي ثروت¬هاي جامعه تعميم داده و در نهايت قاعده فقهي دال بر نفي تدوال اموال و دارائي¬هاي جامعه در ميان ثروتمندان به اثبات رسيده است. استخراج قاعده مزبور كاربردهاي زيادي در سياست گذاري‌هاي اقتصادي دارد. با توجه به مفاد قاعده نفي تداول حکم مواردي همچون تسلط بر منابع طبيعي، تسلط بر فرايند تعيين قيمت کالاها و خدمات در بازار، تسلط بر صنايع بالادستي و جريانات پولي و همچنين سلطه بر روابط بازار کار که سبب شده عده¬اي خاص، شريان¬هاي اصلي اقتصاد جامعه را در دست گيرند، روشن مي‌شود.
كليدواژه‌ها: توازن، اقتصاد اسلامي، آيه فيء، تداول ثروت.
طبقه¬بندي GEL: D63، P4
* دانشجوي دكتري قرآن و اقتصاد جامعة المصطفي العالمية ahdimoalemi@gmail.com
دريافت: 20/4/1391 ـ پذيرش: 12/8/1391
