تكامل و پويايى انسان اخروى در چشم انداز صدرائى

 سال نهم، شماره چهارم، تابستان 1391، 41ـ70

سيدمهدى امامى جمعه*

 منصوره السادات وداد**

چكيده

با توجه به اينكه از نظر فلسفى عوالم اخروى خالى از هرگونه ماده و قوه انفعالى است، حركت و تغيير كه به معناى از قوه به فعل شدن است، در آن عوالم بى معناست. تكامل نيز چون قرين با حركت است، همين حكم را خواهد داشت؛ اما ملّاصدرا در عباراتى از تبدلات و استكمالات اخروى سخن مى گويد. اين مقاله به دنبال يافتن منظور ملّاصدرا از چنين عباراتى است. پاسخ به اين پرسش، چشم انداز كلى ملّاصدرا به عالم آخرت و نظام آن را روشن مى سازد. بنابراين در اين نوشتار سخنان وى را در اين زمينه بررسى كرده و روشن ساخته ايم كه از نظر وى لزوما در معناى تكامل و تغيير، حركت لحاظ نمى شود، بلكه او از آنها معنايى اعم از حركت دارد. سرانجام بنابر اين مبانى، امكان تكامل و تغييرات دفعى و نيز استكمالات علمى و وقوع آنها در آخرت روشن شده است. بر اساس اين ديدگاه بايد گفت فلسفه زندگى انسان با بى حدى گره خورده است، تا آنجاكه حتى در بهشت اخروى، سير به سوى حضرت حق و بى نهايت مطلق با شتابى بيشتر خواهد بود.



كليدواژه ها: نفس انسان، حركت، تغيير، تكامل، عوالم اخروى، ملّاصدرا، حكمت متعاليه.

 

-----------------------

* دانشيار گروه الهيات دانشگاه اصفهان.    m.amami@ltr.ui.ac.ir

** كارشناس ارشد فلسفه و كلام اسلامى دانشگاه اصفهان.     M_svedad@yahoo.com

دريافت: 4/10/90               پذيرش: 19/4/91.

 

افزودن به سبد خرید