تحليل انتقادي ديدگاه ديويد هيوم درباره جوهريت و اين‌هماني ذهن

سال پانزدهم، شماره دوم، پياپي 58، زمستان 1396

محمدتقی یوسفی / استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام                                                         Yosofi@bou.ac.ir

میثم شادپور / دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام                     shadpoor6348@gmail.com

دريافت: 3/9/95                  پذيرش: 14/6/96

چکیده

هیوم با رویکرد تجربه‏گرایانه‏اش‏ تأثير بسزايي بر فلسفه مدرن گذاشت. وی در نخستین و مهم‌ترین کتاب فلسفی خود، رساله‏ای درباره طبیعت آدمی، به تبیین جوهریت و این‌همانی ذهن و احوال ذهنی پرداخت. در اين مقاله با استفاده از روش تحلیلی-انتقادی، دیدگاه هیوم نقد و بررسی مي‌شود. هیوم در موضع سلبی خود، با استناد به برخي مبانی مبهم یا مخدوش، جوهریت و این‌همانی و بساطت کامل ذهن را بدون انطباع و در نتیجه، بدون ایده و بی‏معنا دانست؛ اما در موضع ایجابی خود، از جوهریت و این‌همانی ناقص احوال ذهنی دفاع کرد؛ ولی در نهایت به سبب تناقضات موجود در موضع ایجابی، به رجحان شکاکیت حکم داد. شکاکیت در فلسفه هیوم، به معنای فقدان شرح متافیزیکال رضایت بخش نسبت به اعتقادات طبیعی(نه فقدان خودِ اعتقادات طبیعی) است. مشکل اساسی تبیین هیوم، غفلت از علم حضوری و کارکرد عقل در تنبّه به آن است. به نظر می‏رسد با استناد به علم حضوری می‏توان تبیین قانع‏کننده‏تری از جوهریت نفس و تمایزش با پدیده‌ها و حالت‌های نفسانی ارائه داد؛ براين‌اساس جوهری به نام نفس وجود دارد که حالات نفساني قائم به آن هستند.

کلیدواژه‌ها: ذهن، احوال ذهنی، جوهر، این‌همانی شخصی، هیوم.

 

افزودن به سبد خرید