بررسي رابطه متقابل عقل و وجدان از منظر صدرالمتألهين و ميرزامهدي اصفهاني

سال پانزدهم، شماره چهارم، پياپي 60، تابستان 1397

رضا رهنما / دكتري فلسفة اسلامي دانشگاه علامه طباطبائي    reza.rahnama@gmail.com

غلامرضا ذکیانی / دانشیار گروه فلسفه منطق دانشگاه علامه طباطبائی    zakiani@atu.ac.ir

دريافت: 95/9/3                 پذيرش: 96/5/31

چکیده

صدرالمتألهين در جای‌جای آثار خود در کنار استفاده از عقل نظری و روش بحثی، از راه وجدان سخن به میان می‌آورد. از منظر او وجدان، شهودی است بر پایه علم حضوری؛ بنابراین می‌تواند راه‌گشای بسیاری از مسائل دشوار مبدأ و معاد باشد. در مقابل میرزامهدی اصفهانی مبانی اعتقادی خود را تنها بر اساس ادراک وجدانی استوار ساخته است. در این ادراک، حقایق خارجی بدون هیچ‌گونه اتصال وجودي، همان‎گونه که هستند کشف می‌گردند. هدف از این نوشتار بررسی رابطه متقابل عقل و وجدان از منظر این دو متفکر است. روشن خواهد شد که اگرچه صدرالمتألهين کارکردهای متقابل مهمی را برای عقل و وجدان قائل است؛ اما این دو مسیر معرفتی را در کنار هم می‌داند؛ در مقابل، میرزای اصفهانی اساساً این دو مسیر را جدا نمی‌داند، بلکه از نظر او معقولات بخشی از متعلقات وجدان هستند و به تعبیر دقیق‌تر، بخشی از وجدانیات ما در مشهد عقل حاصل می‌گردد.

کلیدواژه‌ها: وجدان، عقل، مکتب تفکیک، میرزامهدی اصفهانی، صدرالمتألهین.

 

 

افزودن به سبد خرید