مدل مفهومي «سلامت روان» بر اساس ارتباط‌شناسي مفاهيم «سلامت» و «مرض» در منابع اسلامي
سال يازدهم، شماره چهارم، پياپي 44، زمستان 1397
حميد رفيعي‌هنر / دکتری روان‌شناسی عمومی، پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث، گروه روان‌شناسی اسلامی hamidrafii2@gmail.com
دريافت: 10/04/1397 - پذيرش: 17/09/1397
چکیده
«سلامت روان»، مفهومی روان‌شناختی است که مورد توجه پژوهش‌های دینی قرار گرفته است. هدف اين پژوهش، ارائه یک مدل مفهومی در سلامت روان از طریق شناسایی و بررسی مفاهیم مرتبط به حوزه سلامت و مرض در منابع اسلامی بود که با روش تحلیل مفهومی ـ محتوایی انجام شد. ده مفهوم مرتبط شناسایی شد. براي مقایسه بین مفاهیم، ابتدا هر يک از آنها در هفت شاخص تحلیل شد، سپس ارتباط آنها مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، با شناسایی عناصر کلیدی، مدل پیشنهادی سلامت روان ارائه شد. یافته‌ها نشان داد که از تحلیل و ارتباط‌شناسی پنج مفهوم حوزه سلامت و شش مفهوم حوزه بیماری، سه عنصر کلیدی «توانمندی»، «معیارپذیری توحیدی»، و «سازش‌پذیری توحیدی» به دست می‌آید که از ترکیب دو عنصر اخیر، با محوریت توانایی؛ به چهار سنخ در سلامت می‌توان دست یافت که عبارتند از: «عدم سلامت»، «سلامت ناکامل»، «سلامت»، و «سلامت کامل». هر يک از سنخ‌ها با بخشی از مفاهیم اسلامیِ حوزه سلامت و بیماری قابل تبیین خواهند بود.
کلیدواژه‌ها: سلامت روان، عافیت، بلا، اختلال، روان‌شناسی اسلامی، مدل مفهومی.
