سير تطور تمدني و معماري مسجد «اياصوفيه»
سال بيست و ششم ـ شماره 242 ( ويژه روانشناسي )
محمد فولادي / دانشيار گروه جامعه‌شناسي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره fooladi@iki.ac.ir
فاطمه‌السادات حسيني / دانشجوي دكتري تاريخ دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم
دريافت: 31/3/96 پذيرش: 26/9/96
چکیده
نمادها و نشانه‌ها در معماری، تجلی حس تعلق و احساس وابستگی به فرهنگ و جامعه‌ای خاص است و بيانگر هویت هر ملتی است. همچنين سبك معماري در هر جامعه، بيانگر و تجلي عقاید و ارزش‌های دینی مردم آن جامعه محسوب می‌شود.
معماری بنای «ایاصوفیه» در میدان سلطان احمد استانبول، یکی از عالی‌ترین دستاوردهای تاریخی بیزانس به‌شمار می‌رود. این بنا زمانی بر پا شد که مسیحیت در سراسرامپراتوری روم از سوی کنستانتینوس اول به عنوان دین رسمی پذیرفته شد. در اين عصر، کلیساهای مسیحی از لحاظ سازمان و فلسفه، به‌شدت وامدار ساختار زندگی یونانی ـ رومی بودند. اين بنا زمانی که کلیسا بود، نمادهای زیبایی از مسیحیت، شامل تصاویری از حضرت عیسی و حضرت مریم و تعدادی از قدیسان دور آن حضرت، بر روی دیوارهای آن نقش بسته بود؛ اما بعد از ورود عثمانی‌ها به این کشور، به مدت ۴۸۱ سال ، به دست مسلمانان، نمادهای اسلامی جایگزین نمادهای مسیحیت شد.
این مقاله با توجه به قدمت زیاد و اهمیت این اثر تاریخی از نظر فرهنگی و اقتصادی در جهان اسلام و مسیحيت، با روش تحليلي و توصيفي، به بررسی سیر تحول تمدنی ـ معماری این بنا در سه مرحلة پیش از فتح استانبول، پس از فتح آن، و پس از تشکیل دولت جمهوری ترکیه می‌پردازد. اين بناي تاريخي در هر عصر، متناسب با نوع حكومت و دين حاكم، از نمادهاي ديني عصر خود برخوردار بوده است. اين امر حكايت از تأثيرپذيري نمادهاي مذهبي از دين حاكم و تأثيرگذار دين بر فرهنگ جامعه دارد.
كليدواژه‌ها: اسلام، مسيحيت، اياصوفيه، آثار تمدني.
