روش حیری نیشابوری در الکفایة في التفسیر
سال بيست و هشتم ـ شماره دهم، پياپي 265 (ويژة علوم قرآني)
الهه شاه‌پسند/ استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم Shahpasand@Quran.ac.ir
زهرا ملایی‌عشق‌آباد/ کارشناس ارشد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم molaii_zahra@yahoo.com
دريافت: 11/2/98 پذيرش: 10/6/98
چکيده
«الکفایة في التفسیر» یا «کفایة التفسیر» اثر حیری نیشابوری (د.431) مفسر، محدث، مقری و فقیه شافعی قرن پنجم نیشابور است. شناخت دقیق‌تر این تفسیر، به لحاظ جایگاهی که در میراث علمی نیشابور دارد، مهم است؛ چراکه بازۀ زمانی تألیف‌آن، عصری ممتاز در تاریخ علمی، سیاسی و مذهبی نیشابور است. این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با هدف روش‌شناسی این تفسیر، سه نسخۀ خطی موجود از کفایة‌التفسیر را محور قرار داده و پس از مقایسه‌ای مختصر با الکشف والبیان ثعلبی نیشابوری (د.427) که تفسیری روایی دانسته می‌شود، به این نتیجه رسیده که تفسیر حیری را تنها می‌توان ذیل تفاسیر جامع طبقه‌بندی کرد. استفادۀ توامان از آیات و روایات که به شکل‌های متنوعی در فهم آیه به کار رفته‌اند، توجه به آراء تفسیریِ مفسران متقدم و یا معاصر با نویسنده، برخورداری از رویکردهای کلامی و ادبی و نیز توجه خاص به قرائات، از ویژگی‌هایی بارز این تفسیرند. همچنین تفصیل در تفسیر آیات کلامی، نشان‌دهندۀ واکنش پویای مؤلف به فضای گفتمانی عصرش و نیز نوع واکنش‌های علمی اشاعره به عقاید کرامیه و معتزله در قرن چهارم است.
کلیدواژه‌ها: اسماعیل‌بن احمد حیری، کفایة التفسیر، روش تفسیر، رویکردهای تفسیری، نیشابور، ثعلبی.
