مباني انسان‌شناسي و خداشناسي در رويكرد اخلاقي علامه طباطبائي
سال دهم، شماره دوم، پياپي 26، پاييز و زمستان 1398
مصطفي مختاري / كارشناس ارشد معارف اسلامي و فلسفه دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام mokhtare.m14@gmail.com
سید‌احمد غفاری قره‌باغ / استادیار مؤسسه حکمت و فلسفه ایران yarazegh@yahoo.com
دريافت: 07/10/1397 ـ پذيرش: 19/02/1398
چکيده
در علم اخلاق، به افعال اختیاری انسان و ملکات و صفات فاضله و رذیله نفس پرداخته می‌شود و راه‌های تهذیب نفس بیان می‌گردد. در این میان، کیفیت عملکرد قوای نفسانی تأثیر مستقیم در کیفیت زیست اخلاقی انسان دارد. اهمیت این مسئله، از اين جهت است که اخلاق جدای از انسان نيست، بلکه سازندة هویت و من واقعی او است. علامه طباطبائی با تأکید بر مبدأیت قوای نفسانی و نقش آن در کیفیت صدور فعل اخلاقی، رویکردی انسان‌شناسانه به حوزة اخلاق ارائه می‌دهد. در این رویکرد، تمامی مفاهیم اخلاقی در مفهوم «اعتدال» خلاصه می‌گردد و راه رسیدن به تربیت اخلاقی و رهایی از رذائل را اعتدال‌بخشی به قوای درونی نفس برمی‌شمرد. وي جایگاه ادراکات عقل عملی را بی‌بدیل توصیف می‌کند؛ ولی ازآنجاکه انسان‌شناسی علامه از خداشناسی او جدا نیست، ضمن پیوند میان این دو مبنا، با بهره‌گیری از معارف قرآن در نهایت رویکرد «اخلاق توحیدی» را برگزیده و آن را کامل‌ترین رویکرد اخلاقی نسبت به مکاتب اخلاقی پیش از اسلام معرفی می‌نماید. روش این مقاله، تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای است.
کلیدواژه‌ها: اخلاق، قوای نفس، اعتدال، عقل، توحید، علامه طباطبائي.
The Foundations of Anthropology and Theology in the Ethical Approach of Allameh Tabataba'i
Mustafa Mokhtari / Master of Islamic Studies and Philosophy from Baqir al-Olum University
mokhtare.m14@gmail.com
Seyyed Ahmad Ghafari Gharrebagh / Assistant Professor at Iranian Institute of Philosophy
Received: 2018/12/28 - Accepted: 2019/05/09 yarazegh@yahoo.com
Abstract
In the ethics, human’s freewill deeds, good characteristics and traits, and moral vices of the self are discussed, and the ways of self-purification are expressed. In the meantime, the quality of the actions of sensual forces has a direct impact on the quality of one’s ethical life. The importance of this issue is that morality is not separate from man, but is the maker of his real identity and his real I. Allameh Tabataba'i, with emphasis on the originality of the sensual forces and its role in the quality of issuing moral act, offers an anthropological approach to the field of ethics. In this approach, all ethical concepts are summarized in the concept of "moderation" and the path to moral training and liberation from vices is described as moderation in the inner forces of the self. He describes the place of the perceptions of practical reason unmatched; but since Allameh's anthropology is not separate from his theology, while linking these two foundations, using the teachings of the Quran, finally, he adopts the "monotheistic ethics" approach and introduces it as the most comprehensive ethical approach to pre-Islamic moral schools. The method of this article is analytical and using library data.
Keywords: Ethics, Self, Moderation, Reason, Monotheism, Allameh Tabataba'i.
