این کتاب شرح و توضیح خطبه قاصعه، یکی از بزرگ ترین خطبه های نهج البلاغه می باشد. شرح مادة «آزمون»، بیان سنت آزمایش الاهی و معنای آن، بازگوی اصل تناسب آزمون با افراد و آزمایش مستکبران و مستضعفان با یکدیگر، بیان علت سختی آزمایش ها و پاسخ امیر مؤمنان در این باره، اشاره به حج به عنوان آزمایش بزرگ و درهم شکندة روح تکبر از جمله مباحثی است که در بخشی از این کتاب آمده است.
این کتاب در بخشی دیگر، سنت یکسان در مورد همه گردنکشان را با اشاره به فرجام شوم ابلیس با آن همه عبادت بیان می کند و ضمن بررسی مسأله جدی بودن دشمنی شیطان، سرانجام اطاعت آن را شرح می دهد.
هم چنین این کتاب با توجه به این خطبه شریف، ارزش ها را می ستاید و تعصب و لجاج در اموری چون نژادپرستی و ملیت و ... را نکوهش می کند و آن را از رهنمودهای شیطان می داند و با تأکید بر وفای به عهد، رعایت انصاف با خلق خدا و فروبردن خشم، و تحذیر از تفرقه به عنوان هدف شیطان، عواقب اختلاف و تشتت را بر می شمارد و یکپارچگی را در پرتو محبت و ترس از خدا معرفی و از آن با نام «الفت» یاد می کند.
در پایان شرح این خطبه، به گلایه های حضرت امیر نسبت به سپاهیان خود اشاره می شود و ضمن بیان شهادت درخت به رسالت حضرت محمد(ص) به عنوان یک معجزه آشکار، برخی از ویژگی های حضرت علی (ع) و یارانش با توجه به کلام آن حضرت بیان می گردد. بیان و مفهوم تکبر از دیدگاه اسلام، حد و مرز تواضع و شیوه برخورد با متکبران از مباحث پایانی این نوشتار است.

352 صفحه / رقعی